قبله مکانی است که نمازگزار به طرف آن مکان نماز می‌خواند. قبله‌ی مسلمانان مسجد‌الحرام و یا کعبه است که خداوند آن را تعیین کرده است. باید رو به خانه‌ی خدا نماز خوانده شود. علاوه بر نماز کار‌های دیگری مانند سربریدن حیوانات باید رو به قبله انجام شود.

در مواردی رو به قبله بودن واجب است عبارتند از:

– هنگام خواندن نماز‌های واجب

– قرار دادن فردی که در حال جان دادن است.

– دفن کردن میت

– زمان ذبح کردن حیوان

در مواردی رو به قبله بودن مستحب است که عبارتند از:

– هنگام دعا کردن

– هنگام خواندن قرآن

– هنگام اذان گفتن

– هنگام وضو گرفتن

– هنگام تعقیبات نماز

– هنگام رفتن به سجده شکر

– هنگام انجام سجده‌های مستحب و واجب در قرآن

– هنگام وضو گرفتن

– هنگام غسل گرفتن

– هنگام غسل دادن میت، میت باید رو به قبله باشد.

در برخی موارد رو به قبله بودن مکروه است که عبارتند از:

– هنگام جماع

– هنگام پوشیدن شلوار

در بعضی از موارد رو به قبله بودن حرام است و باید خیلی رعایت شود:

– هنگام دستشویی رفتن و تخلی، در این مورد هرگز نباید رو به قبله و یا پشت به قبله باشید.

مسائل مربوط به قبله مسلمانان

اما یک سری احکام و مسئله برای قبله وجود دارد؛ که به آن‌ها می‌پردازیم.

• نماز مستحبى را مى شود در حال راه رفتن و سوارى خواند؛ و اگر انسان در این دو حال نماز مستحبى بخواند، لازم نیست رو به قبله باشد.

اگر قبله مشخص نباشد تکلیف چیست
• پرسش: اگر در شرایط عادی (پرسیدن، قبله نما و…) بدست آوردن قبله میسر نباشد شخص چگونه باید قبله را پیدا کند؟

پاسخ: کسی که می‌خواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید، تا یقین کند؛ که قبله کدام طرف است (و می‌تواند به گفته دو شاهد عادل، که از روی نشانه‌های حسی شهادت می‌دهند یا به قول کسی که از روی قاعده علمی قبله را می‌شناسد و محل اطمینان است عمل کند) و اگر این‌ها ممکن نشد باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان یا قبر‌های آنان یا از راه‌های دیگر پیدا می‌شود عمل نماید حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که به واسطه قواعد علمی قبله را می‌شناسد گمان به قبله پیدا کند کافی است.

• اگر یقین یا گمان کند که قبله در یکى از دو طرف است، باید به هر دو طرف نماز بخواند. ولى احتیاط مستحب آن است که در صورت گمان، به چهار طرف نماز بخواند. حتی اگر اصلا نداند بنابر احتیاط باید به چهار طرف نماز بخواند؛ و اگر برای چهار نماز وقت ندارد، به هر اندازه که وقت دارد نماز بخواند.

• کسى که باید به چند طرف نماز بخواند، اگر بخواهد نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا را بخواند، بهتر آن است که نماز اول را به هر چند طرف که واجب است بخواند، بعد نماز دوم را شروع کند.

• کسى که یقین به قبله ندارد، اگر بخواهد غیر از نماز کارى کند که بایدرو به قبله انجام داد، مثلا بخواهد سر حیوانى را ببرد، باید به گمان عمل نماید. واگر گمان ممکن نیست، به هر طرف که انجام دهد، صحیح است.

• کسى که باید نشسته نماز بخواند، باید در موقع نماز صورت و سینه و شکم او رو به قبله باشد.

• پرسش: حکم انحراف از قبله چیست؟

پاسخ: باید رو به قبله نماز بخوانند، اما تا پنج الی شش درجه انحراف عمدی اشکالی ندارد، ولی بیش از آن جایز نیست و انحراف سهوی نیز چنانچه ما بین مشرق و مغرب نماز خوانده شود، یعنی در صورتى که کمتر از 90 درجه بوده، نمازهاى گذشته صحیح است وگرنه باید به تدریج قضا کنند.

• پرسش: تشخیص قبله در قطب شمال و جنوب چگونه است و نماز چگونه خوانده می‌شود؟

پاسخ: ملاک تعیین جهت قبله در قطب شمالى و جنوبى، تعیین کوتاه‏ترین خط از مکان نمازگزار از روى سطح زمین به طرف کعبه است، و پس از تعیین آن خط، باید به همان طرف نماز خواند.

• پرسش: هنگامى که کشتى یا قطار در حال حرکت مى باشد و اشخاص اقامه نماز مى کنند در صورتى که از قبله منحرف شوند وظیفه آن‌ها چیست؟

پاسخ: باید فوراً به سوى قبله تغییر جهت دهند.

• پرسش: اگر شخصى به غیر جهت قبله به نماز ایستاد ما نیز مى دانیم که جهت قبله بر عکس است آیا وظیفه داریم به وى اعلام کنیم؟

پاسخ: لازم نیست ولى بهتر است که به او تذکر بدهند.